Alfredo Casella (1883–1947)
Rapsodia „Italia” op. 11

Gdy muzyka włoska, z której wyrosła cała muzyczna Europa, ze wszystkimi gatunkami od opery i kantaty po sonatę, koncert i symfonię, w XIX w. pozostała na obrzeżach głównego nurtu rozwoju (wówczas skupionego w Wiedniu czy Berlinie), Alfredo Casella postanowił połączyć duszę swego kraju z nowoczesnymi środkami muzycznymi. W języku muzycznym mającej realizować to zamierzenie Rapsodii „Italia” wyczuwa się podobieństwo do awangardowych rozwiązań, jednak stylistycznie dzieło to wyraźnie oscyluje ku neoromantyzmowi. Rapsodia zdaje się ukazywać Włochów w ich najgłębiej pojmowanym człowieczeństwie: w cierpieniu nie mniejszym niż to, które targało duszami owładniętymi werteryzmem, i w nie mniej intensywnym uniesieniu i radości. Swoją muzyką Casella tworzy portret swojego narodu daleki od stereotypu rozśpiewanego wesołka i kłótliwego amanta, a jako symfonik toruje drogę bardziej znanemu następcy Ottorino Respighiemu.

Carl Reinecke (1824–1910)
Koncert fletowy D-dur op. 283

Utwór reprezentuje swobodny styl późnoromantyczny. Rozpoczyna się od swobodnego solo fletu, któremu towarzyszy orkiestra wprowadzająca nastrój powściągliwości i rytm przypominający włoską, łagodną sicilianę. Pierwsza dłuższa kwestia fletu oznaczona jest przez kompozytora jako „rozmarzona”, intensywnieje wraz z artykulacją i przyspieszeniem rytmicznym. Przetworzenie opiera się na rozkołysanym temacie, który płynie przez różne tonacje, podczas gdy flet oplata jego melodię w pełnych polotu figuracjach. Druga część wprowadza ton powagi i tajemniczości, ukazanej we frazie akompaniamentu kontrabasów pizzicato i kotłów – rytmem ta wielokrotnie powracająca fraza przypomina spowolnione tango. Melancholię rozdziału podkreśla solo wiolonczeli, z powracającym motywem westchnienia, podjętym za chwilę przez dramatyczne wołanie waltorni. Krótki recytatyw poprzedza powrót początkowego tematu. W finale zgodnie z konwencją panuje nastrój pogody, a partia solisty upodabnia się do wirtuozowskiej etiudy o zmiennej fakturze.

Charles Ives (1874–1954)
II Symfonia

Charles Ives to jedna z najbardziej intrygujących postaci. Z niewiadomych przyczyn w wieku pięćdziesięciu lat zarzucił komponowanie i nie powrócił do niego pomimo nagłej sławy wywołanej odkrywaniem i wykonywaniem jego muzyki. Krytycy, nieświadomi czasu jej powstawania, dopatrywali się w stylu Ivesa wpływów kompozytorów europejskich – Strawińskiego, Hindemitha, Bartóka. Jego pomysły muzyczne wybiegały daleko w przyszłość – Ives stosował politonalność, mikrotony, elementy aleatoryzmu, uwzględniającego udział przypadku w ostatecznym kształcie utworu. II Symfonia wyrasta z języka późnoromantycznego. Dość tradycyjna obsada, w tym podwójna i potrójna instrumentów dętych drewnianych i poczwórna rogów, zapowiada utwór w stylu Brahmsa. Mocne akcentowanie instrumentów wojskowych – wielkiego bębna, werbla, często wiąże się z niedokładnymi cytatami z wielu amerykańskich melodii, instrumentowanymi w bigbandowej kolorystyce. Na melodie brzmiące jak religijne hymny (i często będące frazami z nich wyjętymi) nakładają się opracowania dawnych znanych amerykańskich pieśni, w tym marszowego patriotycznego hymnu „Columbia, the Gem of the Ocean”, na który nakłada się motyw żołnierskiej pobudki.

(z omówienia Magdaleny Gajl)

***

KONCERT SYMFONICZNY

10 CZERWCA 2016
SALA KONCERTOWA | UL. PODLEŚNA 2 | godz. 19.00

Orkiestra Opery i Filharmonii Podlaskiej
Simon Perčič dyrygent
Chikara Sugano flet

Alfredo Casella (1883–1947)
Rapsodia „Italia” op. 11

Carl Reinecke (1824–1910)
Koncert fletowy D-dur op. 283
Allegro molto moderato
Lento e mesto
Moderato – In tempo animato – Tempo I – Più mosso – Più lento maestoso

***

Charles Ives (1874–1954)
II Symfonia
Andante moderato
Allegro
Adagio cantabile
Lento maestoso
Allegro molto vivace