XIII Symfonia Dymitra Szostakowicza powstała jako swoisty muzyczny pomnik, skomponowana została do wierszy o pokolenie młodszego Jewgenija Jewtuszenki: „Babi Jar”, „Humor”, „W sklepie”, „Strachy”, „Kariera”.

75 lat temu, w dniach 29–30 września 1941 roku w podkijowskim wąwozie – Babim Jarze – odbył się pierwszy akt Holokaustu. W ciągu dwóch dni hitlerowcy i ich kolaborujący pomagierzy wymordowali wszystkich niemal Żydów okręgu kijowskiego. Była to makabryczna próba generalna przed kolejnymi masakrami, które przeprowadzono w ten sam sposób w Majdanku i Odessie. Sam Babi Jar był później jeszcze wielokrotnie wykorzystywany w ten sam nieludzki sposób do likwidacji Cyganów, pacjentów szpitali psychiatrycznych, komunistów, jeńców wojennych.

W 20. rocznicę masakry Jewtuszenko odwiedził miejsce zbrodni. Otoczone było tylko pamięcią ludzi, nie postawiono tam wówczas żadnego pomnika. Poruszony poeta napisał wiersz, będący zarówno hołdem dla ofiar, jak protestem przeciw antysemityzmowi, który nie skończył się wraz z pokonaniem hitlerowskich wojsk. Szostakowicz, dla którego ten problem zawsze był istotny, natychmiast podjął temat niewygodny dla radzieckich władz. Nie mogąc wprost zakazać publikacji wiersza, cenzorzy znaleźli sposób, by zmienić wymowę poematu: Jewtuszenko skupił się na wydarzeniach z września 1941 roku, zatem nie wspomniał o późniejszych ofiarach innych niż żydowska narodowości. Poeta pod naciskiem cenzury zmienił niektóre wersy, a cały poemat przerobił, przez co tekst stał się dwukrotnie dłuższy, co sprawiło niemały kłopot Szostakowiczowi, który miał już gotową muzykę do oryginalnego poematu. Symfonię „Babi Jar” wykonuje się w oryginalnej wersji z kluczowymi ośmioma wersami w jednej z dwóch wersji – oryginalnej lub zmienionej pod naciskiem cenzury.

Symfonia „Babi Jar” jest symfonią wokalną i jako taka kontynuuje tradycję Mahlerowską, także jeśli chodzi o wyzyskanie cytatów z muzyki popularnej dla groteskowo-ironicznego efektu. Jest to dzieło na wskroś rosyjskie, stąd linie wokalne zarówno solisty-basa jak i unisonowo potraktowanego chóru basów czerpią wprost z tradycji Musorgskiego. Recytatywna melodyka skupiona jest na ekspresji tekstu, którego każda sylaba jest czytelna. Solistą wrocławskiego wykonania będzie znakomity rosyjski bas Mihail Petrenko, znany z kreacji na deskach Metropolitan Opera w Nowym Jorku, mający w repertuarze czołowe partie w operach Gounoda (Faust), Verdiego (Wielki Inkwizytor w Don Carlosie) czy też w kantacie „Dzwony” Rachmaninowa. Soliście towarzyszyć będzie Chór Opery i Filharmonii Podlaskiej oraz NFM Filharmonia Wrocławska pod dyrekcją Andrieja Boreyki, rosyjskiego dyrygenta o polskich korzeniach, znanego z wybitnych kreacji popularyzujących muzykę zarówno polską jak i rosyjską XIX i XX wieku.

Uzupełnieniem programu wieczoru będzie utwór „Zan Tontemiquico” Mikołaja Góreckiego, syna i ucznia Henryka Mikołaja Góreckiego. Mikołaj Górecki jest twórcą niezwykle interesującym, który odnalazł własna drogę i własny język dźwiękowy. Tytuł pochodzi z wiersza napisanego w języku Nahuatl, którym posługiwali się prekolumbijscy mieszkańcy obszarów dzisiejszego Meksyku. Liryczna refleksja zawarta w poemacie zadziwiająco przypomina filozoficzno-poetyckie koncepcje autorów europejskich, przypominając nam o jedności całego człowieczeństwa: „Ledwo się obudziliśmy, już zmierzamy do snu. To nieprawda, nieprawda, że przyszliśmy zamieszkać na ziemi.”

W tym roku w ramach 51. edycji festiwalu Wratislavia Cantans zaplanowano wiele znakomitych koncertów, a cały festiwal, tym razem pod hasłem „Europa Cantans”, jest ukłonem pod adresem Europejskiej Stolicy Kultury Wrocław 2016.

Symfonia pamięci

3.09.2016 | sobota| g. 19.00

Narodowe Forum Muzyki, Sala Główna KGHM

Wrocław

Wykonawcy:

Andriej Boreyko – dyrygent 

Mikhail Petrenko – bas

Chór Opery i Filharmonii Podlaskiej

Violetta Bielecka – kierownictwo artystyczne

NFM Filharmonia Wrocławska

Program:

Mikołaj Górecki „Zan Tontemiquico” 

Dymitr Szostakowicz XIII Symfonia b-moll „Babi Jar” op. 113