Nazwa święta pochodzi od mędrców, który przybyli ze Wschodu do Jerozolimy by oddać pokłon narodzonemu Zbawicielowi oraz ofiarować Mu dary: złoto, kadzidło i mirrę. Przyprowadziła ich na miejsce gwiazda. Po powrocie do swoich krajów opowiadali, co widzieli i głosili wiarę w Chrystusa. Ich przybycie i złożenie pokłonu oznacza, że Jezus Chrystus przyszedł na świat nie tylko dla wybranego przez Boga narodu, ale dla wszystkich ludzi, którzy kiedykolwiek żyli.

Nowy Testament nie wymienia liczby mędrców ani nie nazywa ich królami. Przynieśli trzy dary, więc może było ich trzech, a królami nazwano ich pod wpływem Psalmu 72 („Królowie Tarszyszu i wysp przyniosą Mu dary”) W IX wieku nadano im imiona: Kacper, Melchior i Baltazar.

Na pamiątkę darów ofiarowanych przez Mędrców od końca średniowiecza, 6 stycznia, święcono w kościołach złote i srebrne pierścionki jako złoto, żywicę jako kadzidło oraz mirrę. Mirra, która otrzymał Pan Jezus, była cennym balsamem z czerwonych jagód sprowadzanych z Arabii. Takim balsamem namaszczano zmarłych. Mirra dodana do wina wzmacniała oszałamiające właściwości tego trunku, dlatego wino z mirrą podawano skazańcom. Polska mirra to ziarenka jałowca lub lekarstwa. W przeddzień Objawienia Pańskiego wygaszano stary ogień, aby wzniecić nowy ze świec palących się w kościele podczas Mszy św. Iskrą nowego płomienia rozżarzano proch kadzidła. Były w nim kawałeczki żywicy i świeżo poświęcone owoce jałowca. Cała rodzina obchodziła wszystkie pomieszczenia, aby odegnać złe moce. Pozostałe resztki kadzidła zawijano w białe płótno i chowano na czarna godzinę – na wypadek choroby. Poświęcone jako złoto monety i pierścionki wrzucano natomiast noworodkom do pierwszej kąpieli, co miało zapewnić siłę i bogactwo. Oprócz trzech darów święcono także wodę, na pamiątkę chrztu Jezusa w Jordanie oraz kredę. Po powrocie z kościoła święconą kredą wypisywano na drzwiach domów K+M+B - inicjały trzech Króli oraz cyfry danego roku. Ta tradycja kultywowana jest do dnia dzisiejszego.