Rodzina Ossolińskich zamieszkująca Podlasie blisko 235 lat (1628-1860) nie należała do najzamożniejszych w Rzeczypospolitej, aczkolwiek znane staropolskie nazwisko zobowiązywało ją do prowadzenia odpowiedniego stylu życia. Częstokroć przedstawiciele rodu pomimo posiadania niewielkich majątków byli entuzjastycznymi mecenasami sztuki dążącymi do uwiecznienia swego nazwiska poprzez fundowanie świątyń, okazałych dworów i pałaców.

Próbę czasu przetrwały na Podlasiu nieliczne obiekty fundowane przez reprezentantów rodu Ossolińskich (około 40 %). Niestety niektóre z nich mogą również zginąć z krajobrazu kulturowego Podlasia. Zagrożone są: kościół w Seroczynie, dwory w Toporowie i Niwiskach, które z roku na rok popadają z ruinę. Z tego powodu Muzeum Rolnictwa w Ciechanowcu podjęło się przygotowania wystawy, na której zaprezentowano podlaską spuściznę po Ossolińskich, a w zasadzie okruchy dawnej świetności – okruchy wspomnień, zaklęte w murach kościołów, dworów i pałaców oraz w dokumentach, obrazach i utensyliach liturgicznych.

Pierwszą część ekspozycji stanowią zabytki z epoki związane z rodziną Ossolińskich obecnie rozproszone po całym Podlasiu, które dzięki życzliwości wielu osób i instytucji znalazły się na tej wystawie. Wśród tych przedmiotów są trzy obrazy autorstwa Szymona Czechowicza, między innymi portret Franciszka Maksymiliana Ossolińskiego ze zbiorów Muzeum Zbrojowni na Zamku w Liwie. Jest to jeden z kolekcji jedenastu portretów przedstawicieli rodu Ossolińskich i spokrewnionych z nimi Załuskimi, prezentowanych niegdyś w pałacu w Sterdyni. Na wystawie obejrzeć można również sprzęty liturgiczne ufundowane  przez Franciszka Maksymiliana, Aleksandra i Annę Paulinę Ossolińskich do kościołów parafialnych w Wyszkowie i Ciechanowcu (dwie monstrancje z 1720 r. i 1779 r. oraz pacyfikał z 1785 r.).

Do najciekawszych eksponatów prezentowanych na wystawie należy unikatowy ornat atłasowy, aplikowany jedenastoma gwiazdami orderu Świętego Ducha. W 1737 r. z rąk Ludwika XV, króla Francji, Franciszek Maksymilian Ossoliński otrzymał order Świętego Ducha. Z płaszcza orderowego Ossoliński polecił uszyć dwa ornaty, jeden do kościoła w Ciechanowcu (prezentowany na wystawie), drugi zaś do kościoła w Rudce. Również pewnego rodzaju osobliwością jest makieta kościoła w Mokobodach, wykonana około 1793 r. przez królewskiego architekta Jakuba Kubickiego. Jest to model świątyni, wzorowany na niezrealizowanym projekcie kościoła Opatrzności Bożej, który miał stanąć w Warszawie, jako wotum za uchwalenie Konstytucji 3 Maja.

Ekspozycję uzupełniają związane z rodem Ossolińskich kopie dokumentów z Archiwum Diecezjalnego w Drohiczynie oraz liczne dokumenty z XVII i XVIII w., które Muzeum posiada we własnych zbiorach.

Drugą część ekspozycji stanowi kolekcja około 100 zdjęć obiektów sakralnych i świeckich wzniesionych na Podlasiu z inicjatywy Ossolińskich. Ich autorami są: Krzysztof Pełszyk, Grzegorz Ossoliński oraz Krystyna i Benedykt Boguccy. Pierwsza grupa fotografii prezentuje świątynie murowane w Ciechanowcu, Sterdyni, Rudce, Wyszkowie, Niwiskach i Mokobodach, druga grupa przedstawia kościoły drewniane, spośród których do dziś zachowały się tylko dwa w Seroczynie i Sarnakach. Natomiast trzecia grupa to fotografie dworów w Toporowie i Niwiskach oraz pałaców w Sterdyni i Rudce. Ponadto na ekspozycji można obejrzeć reprodukcje fotografii i grafik przedstawiające nieistniejące obiekty między innymi: pałac w Ossolinie koło Wyszkowa – widok z ok. 1918 r., kościół w Łazówku – widok na świątynię tuż przed rozbiórką z lat 80 XX w. oraz pałac w Rudce – stan z początku XX w. (Krystyna Bogucka, adiunkt Działu Historyczno-Artystycznego Muzeum Rolnictwa w Ciechanowcu)

od prawej: Irena, Katarzyna , Andrzej i Grzegorz Ossolińscy

Uroczyste otwarcie ekspozycji odbyło się 27 października. Honorowymi gośćmi byli reprezentanci rodu Ossolińskich – Katarzyna i Grzegorz Ossolińscy z Katowic oraz Irena i Andrzej Ossolińscy z Warszawy.

Zbiory na wystawę udostępnili: Grzegorz Ossoliński z Katowic, Muzeum Diecezjalne w Drohiczynie, Archiwum Diecezjalne w Drohiczynie, Muzeum Zbrojownia na Zamku w Liwie, Parafie Rzymskokatolickie Diecezji Drohiczyńskiej i Siedleckiej.

Scenariusz wystawy: Krystyna Bogucka, Norbert Tomaszewski; oprawa plastyczna: Wojciech Bogucki, Karolina Bacławska; opieka merytoryczna: Kazimierz Uszyński.

Ekspozycja mogła powstać dzięki finansowej pomocy Ministerstwa Kultury, w ramach programu operacyjnego „Rozwój inicjatyw lokalnych”.

Wystawę będzie czynna do końca listopada 2005 r.

Fot. Sławomir Uszyński