120. rocznica urodzin Ireny Białówny
We wtorek (03.11) mija 120. rocznica urodzin Ireny Białówny, wybitnego lekarza pediatry, społecznika, żołnierza Armii Krajowej oraz więźnia obozów koncentracyjnych. Jej działalność naukowa, społeczna wpisała się w dzieje mieszkańców Białegostoku oraz medycyny.
Irena Białówna urodziła się 3 listopada 1900 r. w Carycynie (w obecnym Wołgogradzie). Wychowała się w rodzinie inteligenckiej wraz czworgiem rodzeństwa. Do Polski przybyła w 1921 r. mając za sobą zdaną maturę w 1918 r. oraz rozpoczęte studia medyczne na Uniwersytecie w Woroneżu. Po zamieszkaniu w Warszawie kontynuowała naukę na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Warszawskiego. W okresie studiów szczególnie interesowała ją pediatria. Po zdobyciu dyplomu doktora wszech nauk lekarskich 20 czerwca 1927 r. związała swoje życie z Białymstokiem.
Przez pierwsze trzy lata po ukończeniu studiów była wolontariuszką w Szpitalu Miejskim św. Rocha. Była zatrudniona również w innych ośrodkach pediatrycznych, których pracę sama zorganizowała od podstaw. Interesowała się problemami dzieci żyjącymi w trudnych warunkach bytowych. Podczas pracy lekarskiej w szkołach podstawowych organizowała kolonię dla dzieci z ubogich i patologicznych rodzin.
Od wybuchu wojny obronnej w 1939 r. działała w punktach opatrunkowych PCK dla rannych mieszkańców i żołnierzy. W latach 1941-1942 była ordynatorem oddziału dziecięcego w Szpitalu przy ul. Fabrycznej, a następnie przy ul. Warszawskiej 15. W tym czasie działała w konspiracji niepodległościowej Związku Walki Zbrojnej – Armii Krajowej pod pseudonimem „Bronka” pełniąc również funkcje w Sztabie Obwodu AK m. Białystok szefowej Wojskowej Służby Kobiet (WSK). Irena Białówna za działalność konspiracyjną została aresztowana 12 marca 1942 r. przez gestapo. Po 5 miesięcznym pobycie w piwnicach niemieckiej bezpieki została przewieziona do białostockiego więzienia, gdzie włączyła się do udzielania pomocy medycznej współwięźniom. W wyniku ratowania chorych zachorowała na tyfus plamisty. Następnie była osadzona w krakowskim więzieniu, w obozach koncentracyjnych Auschwitz-Birkenau, Ravensbruck, Gross – Rosen i Neubrandenburg. Miała status więźniarki politycznej z numerem obozowym 43117.
Po zakończeniu II wojny światowej wróciła do pracy w Ubezpieczalni Społecznej w Białymstoku. Pełniła również funkcję wizytatora higieny szkolnej Okręgu Szkolnego Białostockiego. Dnia 3 kwietnia 1946 r. powołano ją na stanowisko dyrektora w Centralnej Wojewódzkiej Poradni Matki i Dziecka oraz Specjalistycznego Zespołu Opieki Zdrowotnej nad Matką, Dzieckiem i Młodzieżą. Funkcję tę sprawowała do roku 1973.
W latach 1952 – 1953 była ordynatorem oddziału dziecięcego Wojewódzkiego Szpitala im. J. Śniadeckiego w Białymstoku. Na jego bazie zorganizowano Katedrę i Klinikę Chorób Dzieci białostockiej Akademii Medycznej.
Jej praca społeczna i zawodowa przyczyniła się do spadku umieralności niemowląt w Białymstoku.
Irena Białówna była zaangażowana politycznie. W latach 1957-1961 sprawowała mandat posła na Sejm PRL, gdzie pracowała nad ustawodawstwem dotyczącym kwestii problematyki opieki nad dzieckiem.
Była członkiem licznych gremiów naukowych, zarówno krajowych, jak i międzynarodowych.
Przed wybuchem II wojny światowej za pracę wyróżniona została Brązowym Medalem za Długoletnią Służbę (1938 r.). Władze komunistyczne uhonorowały ją licznymi dyplomami i orderami, m.in. Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski oraz Krzyżem Walecznych z Mieczami. Wpisana została do „Księgi Zasłużonych dla m. Białegostoku w XXX-lecie PRL”. Zmarła 7 lutego 1982 roku.
Doktor Białówna została upamiętniona w Białymstoku. Jedna z głównych ulic w centrum miasta nosi jej imię. Dom dziecka nr 2 przy ul. 11 listopada 6 jest również nazwany imieniem lekarki.
oprac. Cezary Rutkowski
na pdst. „Lekarze białostoccy w okresach:
międzywojennym i powojennym” [w:] Medyk Białostocki nr 108.