Obchody 75. rocznicy spalenia Wielkiej Synagogi w Białymstoku rozpoczęły się w południe. Prezydent miasta Tadeusz Truskolaski – wspólnie z wojewodą i zaproszonymi gośćmi - Urząd Marszałkowski reprezentował Zbigniew Kaminski, zastępca dyrektora Departamentu Kultury i Dziedzictwa Narodowego - oraz z mieszkańcami – złożył kwiaty pod pomnikiem-kopułą Wielkiej Synagogi przy ul. Suraskiej. W uroczystości wzięli udział przedstawiciele Centrum Edukacji Obywatelskiej Polska-Izrael oraz Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Warszawie. Nie zabrakło też służb mundurowych.

– To bardzo ważne, żeby pamięć o dawnych mieszkańcach Białegostoku i o dziejach miasta trwała, zwłaszcza wśród młodych pokoleń – powiedział Tadeusz Truskolaski. – Dramat, który rozegrał się tutaj 75 lat temu, był początkiem eksterminacji ludności żydowskiej w naszym mieście. To bardzo bolesna karta w historii Białegostoku.

Głos zabrał i Lesław Piszewski, przewodniczący Związku Gmin Wyznaniowych Żydowskich RP.

- Niemcy zagonili żydowską ludność Białegostoku do synagogi i bestialsko spalili białostoczan narodowości żydowskiej. Zbrodnicza ideologia która zawładnęła częścią Europy i narodem niemieckim doprowadziła do tego, że część narodu uwierzyła że może wszystko, że są nadludźmi. Wybrali też pewien naród, rasę skazane na zagladę. Rasism nacjonalizm to ideologie to które zawsze prowadziły do tragedii. Przez 75 lat uczuliśmy naszą młodzież, że to nigdy nie może się powtórzyć. Zadaję sobie jednak pytanie, czy dobrze odrobiliśmy lekcje, czy rzeczywiście ta wiedza, ten krzyk ofiar dotarły do nas. Czy rzeczywiście jesteśmy bezpieczni, czy nie ma zagrozenia odrodzenia ksenofobii, rasizmu, antysemityzmu? Czy na pewno możemy spać spokojnie? Niestety, Białystok ostatnio stał się miejscem gdzie do głosu doszły skrajne, najcjonalistyczne grupy młodzieży. Przerażające, że 75 lat po wojnie nadal zbrodnicza ideologia może być dla kogoś atracyjna - podkreślił Lesław Piszewski.

Wielka Synagoga, która znajdowała się przy ul. Bożniczej (obecnie Suraskiej), została wzniesiona w latach 1909-1913. W okresie międzywojennym była najokazalszą synagogą białostocką i cieszyła się największym prestiżem wśród wszystkich bożnic Białegostoku. Została wybudowana wedle projektu Samuela J. Rabinowicza. Była świątynią reformowaną, w której kobiety modliły się obok mężczyzn, choć na osobnych galeryjkach. W okresie międzywojennym, podczas świąt i uroczystości państwowych, w synagodze grała orkiestra Gimnazjum Hebrajskiego.

27 czerwca 1941 r. niemiecka grupa operacyjna, którą dowodził kapitan Gothar Bürkner, spaliła dzielnicę żydowską wraz z Wielką Synagogą. Niemcy kazali wszystkim mężczyznom i chłopcom narodowości żydowskiej przyjść do Wielkiej Synagogi. Zamknęli ich wewnątrz i podpalili budynek. Do tych, którzy próbowali oporu, strzelali. Zginęło ok. 2-2,5 tysiąca osób.

W miejscu, w którym stała synagoga, znajduje się obecnie pomnik w kształcie kopuły zniszczonej bożnicy. Autorami monumentu są Michał Flikier, Maria Dżugała-Sobocińska, Dariusz Sobociński i Stanisław Ostaszewski. Odsłonięcie pomnika nastąpiło w 1995 roku.

______________________________________

Pozostałe wydarzenia związane z 75. rocznicą spalenia Wielkiej Synagogi odbędą się wieczorem. Na placu przy Białostockim Ośrodku Kultury (ul. Legionowa 5), Karolina Cicha zaśpiewa utwory do tekstów żydowskich poetów pochodzących z Podlasia. Początek koncertu o godz. 21.00.

Wcześniej – o godz. 18.30 – w foyer kina Forum będzie miał miejsce wernisaż wystawy fotografii pt. „Klimaty Jerozolimy”, której autorem jest Max Meir Mroz, białostoczanin z urodzenia na co dzień mieszkający w Stanach Zjednoczonych. Pół godziny później, o 19.00, w klubie Fama rozpocznie się promocja książki „Święto trąbek” Marty Masady – prezentacja debiutu powieściowego autorki, również urodzonej w Białymstoku. Po niej – również w klubie Fama o godz. 20.00 – nastąpi pokaz filmu białostockiego reżysera Dariusza Szady-Borzyszkowskiego „Kiriat Białystok. Szkice do sagi białostoczan”.

Dziś także, przed Muzeum Podlaskim (Ratusz, od strony ul. Suraskiej), została otwarta wystawa plenerowa poświęcona dziejom Wielkiej Synagogi w Białymstoku. Będzie można ją oglądać do 30 września.

Na podst. bialystok.pl