Jako pierwszy z nich, jeszcze w 1918 roku, został założony ŻKS Białystok. Kilka lat później na sportowej mapie Białegostoku pojawiło się Makabi, a w 1935 roku oba te stowarzyszenia połączyły się i istniały do tragicznego 1939 roku pod wspólną nazwą – ŻKS Makabi Białystok.

Pierwszy medal w historii regionalnego boksu

Szczególnie udanie na krajowej arenie sportowcy żydowscy z Białegostoku prezentowali się w boksie. W 1933 roku, to właśnie zawodnik ŻKS – Icchak Brzeziński, wywalczył pierwszy w historii tej dyscypliny w naszym regionie medal w Mistrzostwach Polski Seniorów. Na ringu w Warszawie sięgnął on po brąz w wadze średniej. Dopiero po nim – od 1934 roku, miejsca na podium w bokserskich MP stały się udziałem pięściarzy Jagiellonii.

Z kolei w lekkiej atletyce, reprezentantki ŻKS i Makabi Białystok zajmowały w latach 30. czołowe lokaty w różnych ogólnopolskich zawodach, w tym w tzw. „Makabiadzie”, czyli sportowej imprezie z udziałem klubów żydowskich z całego kraju. Najlepiej prezentowały się one w sztafecie 4 x 100 metrów. O ich klasie w tej konkurencji świadczył fakt, iż biegnąc w składzie – Subotnik, Orkin, Marynowska, Katz, odebrały one w 1936 roku Rekord Okręgu Białostockiego na dystansie 4 x 100 metrów utytułowanej sztafecie Jagiellonii.

Lekkoatletki ŻKS Makabi Białystok z 1936 roku. Fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe.

Jednak najbardziej licznie w sportowej rywalizacji kluby żydowskie z naszego regionu uczestniczyły w rozgrywkach piłki nożnej. Systematycznie były one obecne na najwyższym szczeblu ligowych zmagań w przedwojennym Okręgu Białostockim, którym w tym okresie była tzw. Klasa A.

Czołowe lokaty w piłkarskiej, okręgowej rywalizacji

Już w inauguracyjnym sezonie piłkarskiej Klasy A – w 1929 roku, na podium tych rozgrywek stanął ŻKS Białystok, zajmując wówczas 3. miejsce. Jeszcze wyżej – na 2. pozycji, ten zespół uplasował się w Mistrzostwach Okręgu w następnym – 1930 roku. A tuż za nim, kolejne lokaty – od 3. do 5., zajęły wtedy następne kluby żydowskie – Kraft Grodno, Makabi Grodno i Makabi Białystok.

Natomiast wyjątkowym sezonem dla drużyn spod znaku sportowej „Gwiazdy Dawida” w rozgrywkach piłkarskich w przedwojennym Okręgu Białostockim był rok 1933. Wówczas to, w najwyższej okręgowej – Klasie A, na 8. występujących w niej klubów – aż 5. stanowiły sportowe reprezentacje społeczności żydowskiej – Makabi Grodno, ŻKS Białystok, Kraft Grodno, Makabi Suwałki i Makabi Białystok.

Od koszykówki do tenisa

Z innych dyscyplin sportowych warto jeszcze podać fakt, iż drużyna ŻKS Makabi Białystok zajmowała w latach 30. czołowe miejsca w Mistrzostwach Okręgu Białostockiego w koszykówce mężczyzn. Natomiast w sportach indywidualnych duże umiejętności prezentował w tenisie ziemnym zawodnik Makabi Białystok – Spektor (niestety nie zachowało się w kronikach jego imię). Najważniejszym jego sukcesem było zdobycie w 1932 roku wicemistrzostwa Wilna w grze pojedynczej.

Drużyna koszykarzy ŻKS Makabi Białystok z lat 30. Fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe.

Niestety wybuch II wojny światowej i tragiczne lata okupacji hitlerowskiej przyniosły zagładę ludności żydowskiej w naszym regionie oraz w całej Polsce. Jednak w różnych źródłach wciąż są zachowane liczne ślady jej dokonań w wielu dziedzinach życia społecznego w przedwojennym województwie białostockim, w tym również – na sportowej niwie.

Jerzy Górko

red.: Cezary Rutkowski