Zambrów jest miastem z wielowiekową tradycją. Pierwsze wzmianki o nim, jako wsi książęcej, pochodzą z 1403 roku. Zambrów - początkowo własność książąt mazowieckich - prawa miejskie chełmińskie otrzymał około 1430 roku. Zambrów utracił swoje prawa miejskie na blisko 50 lat. Władze carskie odebrały mu przywileje miejskie w 1870 roku. Dopiero odzyskanie przez Polskę niepodległości, przyniosło stabilizację i wpłynęło na odzyskanie statusu miasta.

Nazwa miasta pochodzi od staropolskiego rzeczownika "ząbr" i oznacza "miejsce pobytu żubrów". Wiąże się to z wizerunkiem głowy żubra w herbie miasta.

Na terenie miasta znajdują się następujące zabytki:

• Kościół pod wezwaniem Trójcy Przenajświętszej, który został zbudowany w latach 1874-79 według projektu warszawskiego architekta Bolesława Muklanowicza.

• Cmentarz Jeńców Radzieckich, który powstał w XIX w. jako prawosławna nekropolia rosyjskiego garnizonu wojskowego. Spoczywa tam ponad 12 tys. żołnierzy Armii Radzieckiej wymordowanych w obozie jeńców w Zambrowie przez okupanta hitlerowskiego w okresie II wojny światowej.
• Zabytkowy zespół pokoszarowy z końca XIX w. W 1917 r. przebywały w nim pododdziały legendarnej 1. Brygady Legionów Polskich, dowodzonej wówczas przez płk Mariana Żegotę – Januszajtisa. W dwudziestoleciu międzywojennym w zambrowskich koszarach stacjonowały m. in.: Mazowiecka Szkoła Podchorążych Rezerwy Artylerii oraz największa w Polsce podchorążówka rezerwy – Szkoła Podchorążych Rezerwy Piechoty.

• Pomnik żubra „Zambrusia”, który znajduje się w pobliżu terenów zielonych przy rondzie łączącym ul. Kościuszki i Świętokrzyską. Pomnik jest wykonany z brązu i odzwierciedla naturalne rozmiary tego charakterystycznego dla Zambrowa zwierza.

Na terenie gminy Zambrów znajdują się trzy zabytkowe murowane dwory szlacheckie:

• neorenesansowy z elementami neogotyku dwór Woyczyńskich w Porytem-Jabłoni położony na zachodnim brzegu Jabłonki ze stawami rybnymi obecnie wykorzystywanymi przez gospodarstwo rybackie z gorzelnią;
• dworek Łosie w Łosiach-Dołęgach, do którego prowadzi lipowa aleja, położony na skraju rykaczewskiego lasu na rozległej łące. W wyremontowanym dworze prowadzony jest pensjonat;
• dwór Godlewskich i Wyszyńskich w Wądołkach-Borowych na pagórku niewielkim z kuchnią dworską i pozostałością parku dworskiego.

Zambrów w bezpośrednim sąsiedztwie graniczy z rezerwatem przyrody Grabówka, rezerwatem przyrody Dębowe Góry oraz kompleksem leśnym Czerwony Bór.

Ciekawą atrakcją dla miłośników historii i militariów będą koszary carskie. W Zambrowie powstała ścieżka edukacyjna, mapa oraz strona internetowa, dzięki której każdy chętny może na własną rękę odkryć carską zabudowę.

tekst: Paulina Dulewicz

źródło: Urząd Miejski w Zambrowie, Urząd Gminy w Zambrowie, informacje o Zambrowie, atrakcje w Województwie Podlaskim

fot.: Małgorzata Sawicka