Gmina położona jest w południowej części województwa podlaskiego. Od północy okala ją Dolina Górnej Narwi, a od wschodu Puszcza Białowieska.

Część gminy Bielsk Podlaski położona jest w Obszarze Chronionego Krajobrazu „Dolina Narwi" oraz „Ostoi w Dolinie Górnej Narwi", które tworzą jednolitą sieć Natura 2000. W ramach europejskiej sieci ekologicznej Natura 2000 powstał także Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk „Murawy w Haćkach".

Pochodzenie nazwy miasta i gminy nie jest do końca jednoznaczne. Najprawdopodobniej wywodzi się od rzeki Białej albo od podmokłych łąk, które nazywano białymi.

Bielsk Podlaski posiada bogata historię. Pierwsze wzmianki o nim pochodzą z XIII w., co czyni miasto jednym z najstarszych w województwie podlaskim. A jako że leżał na szlaku prowadzącym z Krakowa na Litwę, często na zamku bielskim gościli królowie polscy i książęta litewscy. Nie omijały go też wyprawy wojenne, które powodowały liczne spustoszenia.

Bielsk Podlaski często jest nazywany miastem drewnianych cerkwi. Obiekty sakralne należą tu do najważniejszych zabytków:

• Cerkiew Michała Archanioła – przy ul. Mickiewicza 36, zlokalizowana przy centrum miasta niebieska świątynia pochodzi z końca XVIII w., wpisana na listę zabytków;
• Cerkiew p.w. Narodzenia Przenajświętszej Bogarodzicy – przy ul. Jagiellońskiej 6A, najstarsza świątynia drewniana w mieście;
• Cerkiew Zaśnięcia NMP – przy ul. Mickiewicza 179, budząca podziw, okazała świątynia, dość "młoda" - powstała w latach 90. XX w., we wnętrzu współczesny ikonostas;
• Cerkiew Zmartwychwstania Pańskiego – przy ul. Traugutta, świątynia o drewnianym wnętrzu;
• Cerkiew Opieki Matki Bożej – przy ul. W. Reymonta 6, świątynia konsekrowana w 2010 r.;
• Kaplica upamiętniająca cerkiew św. Mikołaja – zbudowana w 1678 roku, zniszczona w czasie II wojny światowej.

W mieście istnieją także cztery parafie rzymskokatolickie z następującymi świątyniami:

• Kościół Miłosierdzia Bożego – przy ul. Wojska Polskiego 66, "młoda" świątynia, konsekrowana w 2001 r.;
• Bazylika Narodzenia NMP i św. Mikołaja – usytuowana w pobliżu rynku głównego XVIII-wieczna świątynia murowana,
• Kościół Matki Bożej z Góry Karmel - przy ul. A. Mickiewicza 61 kościół, którego historia sięga XVII wieku,
• Kościół Najświętszej Opatrzności Bożej - przy ul. Wrzosowej 16, erygowana w 2002 r.

Ciekawym miejscem znajdującym się w gminie jest Góra Zamkowa, zwana też Łysą Górką. Niewielkie wzniesienie w widłach rzek Białej i Lubki, na którym na przełomie dwunastego i trzynastego wieku wybudowano gród obronny. Na zamku gościli królowie Polski, między innymi Władysław Jagiełło, Zygmunt I z królową Boną i Stefan Batory. Ważnym wydarzeniem związanym z tym miejscem były obrady sejmu litewskiego w 1564 roku, w których brał udział król Zygmunt August wraz z prymasem Jakubem Uchańskim. Owocem obrad był między innymi Przywilej Bielski, który ustanawiał jednolity system sądowniczy dla całego stanu szlacheckiego Litwy i Rusi. Prawdopodobnie podczas obrad sejmu doszło do pożaru bielskiego zamku.

Zabytki Bielska Podlaskiego:

• Ratusz miejski. Już w 1495 r., po nadaniu Bielskowi praw miejskich magdeburskich przez Aleksandra Jagiellończyka, pośrodku nowego rynku został wzniesiony drewniany ratusz – siedziba władz miejskich. Obecna murowana budowla powstała w latach 1776-1780 z fundacji Izabeli Branickiej, przy współudziale mieszczan, według projektu jej nadwornego architekta Jana Sękowskiego. Obecnie w ratuszu mieści się Muzeum Obojga Narodów.
  
• Rynek nowomiejski. Całe śródmieście Bielska ma charakter zabytku, a główny jego zespół zabudowy stanowi rynek z przyległym odcinkiem ulicy Mickiewicza. Rynek nowomiejski z XV wieku należy do oryginalnych dzieł architektury średniowiecza. Posiada asymetryczny kształt trapezu, a jego najważniejszą bryłą architektoniczną jest ratusz.

Ciekawostką związaną z miastem jest fakt, że kręcono tu filmy: "Znachor" i "Wnyki". W 1981 r. reżyser Jerzy Hoffman nakręcił w Bielsku Podlaskim film pod tytułem „Znachor” z udziałem Anny Dymnej, Tomasza Stockingera i Jerzego Bińczyckiego. Wiele scen filmowano między innymi w sklepie, obok bielskiego ratusza, który do dziś jest jedną z atrakcji turystycznych miasta. Kontynuacją, luźno nawiązującą do „Znachora”, jest film „Wnyki” z 2016 roku w reżyserii Szymona Nowaka.

źródło: Urząd Gminy Bielsk Podlaski, Urząd Miasta Bielsk Podlaski
oprac.: Paulina Dulewicz
red.: Barbara Likowska-Matys
fot.: Kamil Timoszuk, Cezary Rutkowski