W związku z powyższym Departament Ochrony Środowiska i Gospodarki Komunalnej Urzędu Miejskiego w Białymstoku postanowił przedstawić podstawowe zasady pielęgnacji drzew zgodnie z obowiązującą ustawą i sztuką ogrodniczą.   

Drzewa i krzewy powinny być utrzymywane w należytym stanie i pielęgnowane zgodnie z powszechnie obowiązującą sztuką ogrodniczą. Odnosząc się do należytego stanu mamy na uwadze z jednej strony stan bezpieczny, z drugiej zaś stan należyty pod względem przyrodniczym. Mając na uwadze, że obowiązująca ustawa z dnia 16.04.2004 roku o ochronie przyrody (tekst jednolity: Dz. U. z 2009 r. Nr 151, poz. 1220 z późn. zm.) w art. 2 ust. 2 pkt 5 uznaje ochronę walorów krajobrazowych zieleni w miastach i wsiach oraz zadrzewień za jeden z celów ochrony przyrody, to w myśl tego przepisu wszyscy jesteśmy zobligowani do ochrony w/w obszarów. Art. 4 ust. 1 w/w ustawy nakłada obowiązek dbałości o przyrodę nie tylko na organy administracji publicznej lecz także na osoby prawne, inne jednostki organizacyjne i osoby fizyczne. Z przepisów tych wynika obowiązek należytej dbałości o stan przyrodniczy drzew i krzewów obciążający posiadaczy nieruchomości na których takie drzewa czy krzewy rosną. W zakres tak pojętego obowiązku dbałości wchodzi także właściwa pielęgnacja.
Wbrew powszechnym opiniom, proces pielęgnacji i kształtowania drzew jest nie tylko czynnością niełatwą, ale również wymaga sporej wiedzy z zakresu biologii, botaniki, dendrologii, chirurgii oraz pielęgnacji drzew.

Niedopuszczalnym jest, aby cięcia pielęgnacyjne drzew wykonywane były przez osoby niekompetentne, niewykwalifikowane. Ludzie zajmujący się pielęgnacją drzew często nie zwracają na to uwagi lub zwyczajnie nie wiedzą jak powinna wyglądać prawidłowa pielęgnacja. Podejmując decyzje w odniesieniu do drzew, kierują się często własnymi potrzebami lub wygodą. To sprawia, że często są one przycinane mocniej niż wynikałoby to z zasad sztuki ogrodniczej. W związku z powyższym postanowiliśmy przedstawić podstawowe zasady dotyczące cięć pielęgnacyjnych.

Zasady prawidłowego przycinania drzew zgodnego z prawem

Na początek należy przytoczyć obowiązujące podstawy prawne dotyczące zabiegów w obrębie koron drzew. Mówi o tym art. 82 ust. 1a ustawy z dnia 16.04.2004 roku o ochronie przyrody (Dz. U. z 2009 r. Nr 151, poz. 1220 z późn. zm.). Zgodnie z  treścią zabiegi w obrębie korony drzewa na terenach zieleni lub zadrzewienia mogą obejmować wyłącznie:
- usuwanie gałęzi obumarłych, nadłamanych lub wchodzących w kolizje z obiektami budowlanymi lub urządzeniami technicznymi,
- kształtowanie korony drzewa, którego wiek nie przekracza 10 lat,
- utrzymywanie formowanego kształtu korony drzewa.
Zgodnie z powyższymi, cięcie koron drzew możliwe jest tylko w ściśle określonych przypadkach i nie może być tutaj mowy o dowolności takiego działania.
Poniżej przedstawiamy podstawowe zasady dotyczące prawidłowego cięcia drzew, zgodnego z prawem:
1. Cięcia pielęgnacyjne należy ograniczyć do usuwania suchych i uszkodzonych konarów i gałęzi.
2. W przypadkach, gdy drzewa stwarzają zagrożenie dla obiektów budowlanych i urządzeń technicznych (w tym przyłączy sieciowych do budynków), usunąć należy jedynie gałęzie wchodzące w kolizję z tymi obiektami.
3. Dla drzew w wieku do 10 lat można dokonać redukcji korony, jednak należy ją przeprowadzić zgodnie z zasadami sztuki ogrodniczej i nie powinna ona przekraczać 50%. Taki zabieg są w stanie przeżyć tylko młode, witalne drzewa. W żadnym wypadku nie wolno dokonywać takiej redukcji dla drzew starych, gdyż mogą one po takim zabiegu obumierać.
4. Gdy drzewo ma od młodego wieku utrzymywaną formę korony, można dokonywać zgodnej ze sztuką ogrodniczą redukcji gałęzi w celu utrzymania uformowanego kształtu korony. Fachowa literatura akademicka poświęcona zagadnieniom ogławiania podaje, że oprócz młodych: wierzb, lip, kasztanowców, katalp, bożodrzewów i głogów, żadnych innych gatunków drzew nigdy nie poddaje się ogławianiu, formowaniu kolistych kształtów koron.
5. Jeśli już musimy dokonać cięć pielęgnacyjnych w związku z powyższymi przypadkami, należy przestrzegać podstawowych zasad technicznych:
a) Wszystkie cięcia powinny być wykonane narzędziami ostrymi, które zostawiają gładkie rany.
b) Nie należy prowadzić cięć blisko płaszczyzny pnia, gdyż powstaje wtedy duża rana, która trudno się goi, ani za daleko, gdyż pozostaje sęk, który zasycha i butwieje. Należy zatem ciąć na tzw. „obrączkę", czyli nieco skośnie w tym miejscu, gdzie kończy się pierścieniowe zgrubienie gałęzi czy konara zwane obrączką. Usuwając gruby konar należy go najpierw podciąć od dołu, a potem tnąc od góry podtrzymywać ręką, aby się nie oderwał od pnia wraz z paskiem kory.
c) Jedną z podstawowych zasad, jeśli już usuwa się gałęzie, jest przycięcie ich tak, aby najbliższa gałąź, która ma przejąć rolę tej uciętej, miała minimum 1/3 jej średnicy. Ma to zapewnić dopływ asymilatów do uciętego fragmentu. Gałąź ta powinna również wyrastać w pożądanym kierunku. Patrząc na dokonywane ostatnio cięcia, nawet ta podstawowa zasada, nie jest przestrzegana.
d) Po usunięciu dużego konaru, koronę drzewa należy uformować w miarę symetrycznie, aby uniknąć deformowania, a następnie przechylania się drzew.
e) Cięcie gałęzi powinno być wykonywane w trakcie okresu wegetacyjnego, a ograniczane w fazie spoczynku, z powodu zagrożenia patogenami, oraz wiosną, gdy drzewa wypuszczają liście. Prac nie należy przeprowadzać w kwietniu, maju i czerwcu, gdyż w tym okresie drzewa korzystają z energii zmagazynowanej w poprzednim sezonie, większość z niej przeznaczając na formowanie liści (rys. 1). Jest to również aktywny okres dla wielu chorób i patogenów grzybowych. Nie należy także ciąć drzew późną jesienią i wczesną zimą, gdyż może to prowadzić do uszkodzeń mrozowych. Najlepszym okresem są miesiące letnie i późna zima.

Rys.1. Ocena poszczególnych terminów przycinania drzew

Źródło: www.administrator24.info/zielen/id62,Ciecia-pielegnacyjne-drzew-i-krzewow.html

I jeszcze jedna istotna w prawidłowym przycinaniu drzew kwestia, z punktu widzenia prawnego. Podczas wykonywania powyższych zabiegów należy zwrócić uwagę na ptasie gniazda. Na podstawie art. 52 ustawy o ochronie przyrody w terminie od 1 marca do 15 października zakazuje się usuwania gniazd ptasich z obiektów budowlanych i terenów zieleni. Nieprzestrzeganie bądź naruszenie któregokolwiek z zakazów lub ograniczeń obowiązujących w stosunku do ptaków objętych ochroną gatunkową, w tym niszczenie ich gniazd w okresie lęgowym, skutkuje – w myśl art. 127 Ustawy o ochronie przyrody - karą grzywny lub aresztu.

Konsekwencje nieprawidłowego przycinania drzew

Rozpatrując konsekwencje źle prowadzonej przycinki koron drzew należy brać pod uwagę dwa aspekty:
1. konsekwencje zdrowotne dla drzewa;
2. konsekwencje prawne.
Istotną przyczyną pogarszania się kondycji drzew są źle przeprowadzone zabiegi, mające na celu ograniczenie wielkości korony. Niezwykle szkodliwym sposobem redukcji rozmiarów drzewa, praktykowanym przez wiele firm zajmujących się pielęgnowaniem drzew, jest ogławianie. Oprócz zniszczenia walorów estetycznych drzewa, prowadzi ono często do powstawania zaburzeń w  statyce drzew ze względu na podniesienie lub przesunięcie ich środka ciężkości. Dodatkowo drzewa narażane są na patogeny grzybowe po wykonywanych cięciach lub po cięciach podkrzesujących. Ogławianie prowadzi także do zagłodzenia drzewa. Usuwając od 50 do 100% ulistnionej korony drzewa, doprowadza się do stopniowego jego obumierania.
Należy podkreślić, że każde cięcia osłabiają drzewa, skracają ich żywotność lub przyczyniają się do obumierania. Do nieprawidłowości wykonywanych prac pielęgnacyjnych należą m.in. wycinanie żywych gałęzi, których usuwanie nie jest uzasadnione, ani z punktu widzenia biologicznego ani technicznego czy zbyt duża redukcja korony poprzez grube cięcia.

Rys.2. Przykład drastycznego, nieuzasadnionego przycinania drzew
Mówienie o tzw. cięciach pielęgnacyjnych, szczególnie starych drzew, jest nieporozumieniem. Cięcia takie należy ograniczyć do wycinania wyłącznie gałęzi suchych i chorych.

Czas na konsekwencje prawne. Zgodnie z art. 88 ust.1 pkt.3 ustawy o ochronie przyrody Prezydent Miasta ma prawo wymierzyć karę administracyjną m.in. za zniszczenie drzew, krzewów lub terenów zieleni spowodowane niewłaściwym wykonaniem zabiegów pielęgnacyjnych. Przykładowo w przypadku kiedy zabieg tzw. „ogławiania” drzew został tak wykonany, że wprawdzie drzewo zachowało żywotność ale korony nie odtworzyło, to są pełne podstawy do wymierzenia kary pieniężnej, gdyż brak możliwości odtworzenia korony jest samoistnym kryterium pozwalającym na stwierdzenie, że nastąpiło zniszczenie drzewa. Należy więc przestrzegać właściwego stosowania zabiegów pielęgnacyjnych zgodnie z art. 82 ustawy o ochronie przyrody, gdyż naruszenie tych zasad może skutkować wymierzaniem kar administracyjnych.

Urząd Miejski zamierza przyjrzeć się przycinaniu drzew

Co roku na wiosnę obserwujemy zatrważające zjawisko masowej nieumiejętnej pielęgnacji drzew polegającej na redukcji koron. Zdarza się, że niektóre instytucje wykorzystują drastyczne przycięcie drzewa, jako swoistą formę „przygotowania” drzewa do całkowitego wycięcia. Po takim przycięciu panuje przekonanie, że łatwiej jest uzyskać zezwolenie na usunięcie drzewa bez naliczania opłat (a są one często bardzo wysokie). Jednak pracownicy Urzędu Miejskiego zajmujący się sprawami wycinania drzew zostali przygotowani na takie sytuacje i będą wnikliwie badać sprawę w takich przypadkach. Wobec narastających przypadków oszpecania i niszczenia drzew poprzez ich nadmierne, często nieuzasadnione przycinanie, Departament Ochrony Środowiska i Gospodarki Komunalnej Urzędu Miejskiego w Białymstoku postanowił podjąć działania zmierzające do zmniejszenia problemu. Pracownicy departamentu przy okazji wizji terenowych będą baczniej obserwować prowadzone przycinki, departament zamierza także podjąć współpracę z patrolem ekologicznym Straży Miejskiej, który dokładniej przyjrzy się przycinaniu drzew. Szczególnie będziemy się przyglądać terenom spółdzielni mieszkaniowych. W przypadku stwierdzenia  nieumiejętnego, niezgodnego z zasadami określonymi w art. 82 ustawy o ochronie przyrody (opisanymi wyżej) przycięcia drzew departament będzie podejmować działania zmierzające do ukarania posiadacza nieruchomości, na której drzewa zostały przycięte. Mamy głęboką nadzieję, że powyższe informacje okażą się pomocne i wiele osób opamięta się, zanim zniszczy i oszpeci drzewo.

Co zrobić, aby zgodnie z prawem wyciąć drzewo

Aby wyciąć drzewo na własnej posesji, należy uzyskać zezwolenie Prezydenta Miasta. Zezwolenie udzielane jest na wniosek posiadacza nieruchomości, a jeśli posiadacz nie jest właścicielem lub użytkownikiem wieczystym, do wniosku dołącza się zgodę właściciela. Jeśli nieruchomość wpisana jest do rejestru zabytków, zezwolenie wydaje Wojewódzki konserwator zabytków. Wniosek ani zezwolenie nie podlegają opłacie skarbowej. Należy dodać, że zezwolenia nie wymaga m.in. usuwanie drzew owocowych (nie wpisanych do rejestru zabytków) i tych, których wiek nie przekracza 10 lat. Za usuwanie drzew w lasach stosuje się odrębne przepisy ustawy o lasach.
Wniosek o wydanie zezwolenia na wycięcie drzewa lub krzewu można pobrać z Internetu, ze strony Biuletynu Informacji Publicznej Urzędu (w Zakładce Poradnik Interesanta) lub ze strony Cyfrowego Urzędu Miasta Białystok, a także osobiście w siedzibie Urzędu w Departamencie Ochrony Środowiska i Gospodarki Komunalnej przy ul. Branickiego 9 w pokoju 302 lub 304.

We wniosku należy podać następujące informacje:
1.imię, nazwisko i adres właściciela lub posiadacza nieruchomości;
2.nazwa gatunku usuwanego drzewa lub krzewu;
3.obwód pnia drzewa mierzony na wysokości 130 cm;
4.przeznaczenie terenu, na którym rośnie drzewo lub krzew;
5.przyczyna i termin zamierzonego usunięcia drzewa lub krzewu;
6.wielkość powierzchni, z której zostaną usunięte krzewy.
Do wniosku należy dołączyć również tytuł prawny władania nieruchomością (np. ksero aktu notarialnego lub wypis z rejestru gruntów- poświadczone za zgodność z oryginałem) oraz rysunek lub mapę określającą usytuowanie drzew lub krzewów w stosunku do granic nieruchomości i obiektów budowlanych na tej nieruchomości.   

Decyzja o zezwoleniu jest wydawana zgodnie z KPA w przeciągu miesiąca lub dwóch miesięcy (w przypadku spraw skomplikowanych) od dnia złożenia wniosku, która poprzedzona jest wizją lokalną w obecności właściciela i oględzinami drzew i krzewów przeznaczonych do wycięcia.
Za usunięcie drzew i krzewów może zostać pobrana opłata, jednakże nie pobiera się opłat za usunięcie drzew m.in., na które osoba fizyczna uzyskała zezwolenie na cele niezwiązane z działalnością gospodarczą, które zagrażają bezpieczeństwu ludzi, mienia i ruchu drogowego, które obumarły lub nie rokują szans na przeżycie. Pełna lista przypadków zwolnienia z opłat określona jest w art. 86 ustawy o ochronie przyrody.

W przypadku decyzji odmawiającej zezwolenia na usunięcie drzew stronie przysługuje prawo odwołania do Samorządowego Kolegium Odwoławczego w terminie 14 dni od dnia otrzymania decyzji.

Za usunięcie drzewa bez wymaganego zezwolenia naliczane są kary administracyjne, dlatego bardzo ważne jest aby pamiętać o załatwieniu wszystkich formalności zanim zdecydujemy się wyciąć drzewo.